Vitesse

Home

club

Club

historie

Historie

sinds 1892

GREPEN UIT DE VITESSE-GESCHIEDENIS

Woensdag 18 mei 1892 op de Parkstraat 84 in het fraaie Arnhemse Spijkerkwartier. De 17-jarige Dick Couvée, secretaris van een vier dagen eerder opgerichte cricketvereniging, krijgt het woord tijdens de eerste clubvergadering. Hij en zijn jongere broer Frits, de penningmeester aan tafel, hebben hun ouders zover gekregen dat er bij hen thuis mag worden vergaderd. Wat Dick te zeggen heeft, is belangrijk. Hij stelt namelijk voor om de clubnaam ‘Vitesse’ aan te nemen. Het mooie, chique Franse woord dat staat voor ‘snelheid’ past helemaal bij hun club, die intussen bestaat uit veertien leden, voornamelijk scholieren van de hbs of het gymnasium. Er is zelfs al een ‘kunstlievend lid’: jonkheer Lodewijk de Geer uit Velp, de jongere broer van de latere minister-president van ons land Dirk Jan de Geer. Vitesse houdt nog lang de naam een elitaire vereniging te zijn.

De clubnaam Vitesse is overigens niet nieuw in Arnhem. Tussen april 1887 en najaar 1891 bestond er al een cricketclub met deze naam. Hier speelden onder anderen Lodewijk en Dirk Jan de Geer, net als andere jongens uit Arnhem en omgeving zoals Herman en Willem Hesselink. Naast cricket werd bij het oude Vitesse ook gevoetbald. Omdat op het speelterrein op het Sport- en Tentoonstellingsterrein Klarenbeek aan de Velperweg een wielerbaan werd aangelegd, is Vitesse ontbonden. Ook is een deel van de leden niet meer beschikbaar vanwege vervolgstudies buiten de stad. Maar in het voorjaar van 1892 begint het weer te kriebelen bij een aantal jongens. Het cricketseizoen is immers weer begonnen.

Op 14 mei 1892 besluit een groepje, waaronder de gebroeders Couvée en buurjongen Karel d'Arnaud Gerkens, tot oprichting van de nieuwe club. De materialen worden weer tevoorschijn gehaald, het reglement van het oude Vitesse iets aangepast en even later wordt de Barneveldse cricketclub Be Quick uitgedaagd een ‘match’ te houden. Het jonge Vitesse is van harte welkom en wint zelfs met 51 punten.

Aan het eind van het cricketseizoen – het is inmiddels 10 september 1892 – komt er bij een nieuwe vergadering van Vitesse een belangrijke vraag op tafel: gaat de club naast cricket ook voetbal spelen? Slechts één van de aanwezige leden stemt tegen. Vitesse is naast cricketclub nu ook een voetbalvereniging.

Nadat in de zomer een weide van de Arnhemsche IJsclub bij Molenbeke kon worden gebruikt voor het cricket en de eerste voetbaloefeningen, regelt Vitesse-lid Karel Fischer een nieuwe speelplek voor daarna. Via zijn oom, de bekende, gepensioneerde luitenant-generaal Karel van der Heijden, mag de grote weide voor Bronbeek worden gebruikt. Van der Heijden, ook wel 'Generaal Eenoog' genoemd, zwaait als commandant de scepter over dit Koninklijk Koloniaal Militair Invalidenhuis en vindt het prima dat de jongens voor Bronbeek gaan sporten. Dat precies in het midden van het terrein een boom staat, deert de jonge voetballers allerminst. Net als overigens de 0-2 nederlaag in de eerste oefenwedstrijd tegen NFC, de Nijmeegsche Football Club. Er wordt weer gevoetbald in Arnhem en dat is wat telt.

Vanwege de hoge kosten voor het cricket wordt deze sport eind september 1894 door Vitesse aan de kant geschoven. Al eerder is besloten om toe te treden tot de Nederlandschen Voetbal en Athletiek Bond, onder voorwaarde dat deze een Gelderse voetbalcompetitie organiseert. Dit laatste lukt niet helemaal, maar er komt toch een kleine afdeling met clubs op acceptabele reisafstand van elkaar. Naast Vitesse zijn dit Get-on (Wageningen), Voorwaarts (Tiel), Quick (Nijmegen) en Victoria (Den Bosch).

Op 11 november 1894 Is het zover: Vitesse speelt haar eerste competitiewedstrijd. Het debuut, in Den Bosch tegen Victoria, wordt een groot succes: 0-17. Twaalf doelpunten worden er in totaal gemaakt door de broers en neefjes Dezentjé, te weten Edmond (6 goals), Bernard (4) en Eli (2). Deze oorspronkelijk uit Nederlands-Indië afkomstige jongens vormen met Frans en Gaspard Dezentjé een belangrijke kern van het elftal van Vitesse.

Na de monsterscore tegen Victoria boeken de Arnhemmers ook tegen de andere tegenstanders prachtige resultaten. Vitesse is veel te sterk en wordt afgetekend kampioen, net als het seizoen erop. Naast een kampioensmedaille is er dan een extra mooie beloning: promotie naar de Eerste Klasse Oost met als uitdagende tegenstanders Go-Ahead (Wageningen), PW uit Enschede en later ook UD uit Deventer en opnieuw het Nijmeegse Quick. Vitesse draagt met trots de Arnhemse stadskleuren: een witte trui met een diagonaal gedragen blauwe sjerp.

Ook in de Eerste Klasse Oost is Vitesse de sterkste en wordt het in zowel 1897 als 1898 kampioen. Intussen wordt er, na wat omzwervingen door de stad en zelfs daarbuiten op de Paasweide bij de Praets, weer gevoetbald op Klarenbeek. Hier wordt in 1899 de wielerbaan gesloopt, waarna er meer ruimte komt om verder te groeien als club.

1898 Vitesse, de beste van het oosten, speelt om eerste landstitel

Voor het eerst in de Nederlandse voetbalhistorie mag in het seizoen 1897|1898 de kampioen uit het oosten met de tot dan toe superieur geachte westelijke kampioen strijden om de officiële landstitel. Vitesse is voor de vierde keer op rij kampioen in de eigen afdeling geworden. Op 24 april 1898 mogen de Arnhemmers in een rechtstreeks duel met RAP uit Amsterdam een gooi doen naar het kampioenschap van Nederland. De wedstrijd vindt plaats op het terrein van Hercules in Utrecht. Ongeveer 750 toeschouwers wonen de wedstrijd bij.

Vitesse weert zich dapper tegen RAP, maar verliest uiteindelijk met 4-2. Eén van de Arnhemse treffers komt op naam van Willem Hesselink, de meest aansprekende speler van Vitesse uit het eind van de negentiende en begin twintigste eeuw. Vanwege zijn enorm harde schoten staat hij bekend als ‘Het Kanon’. In 1905 is hij de eerste Vitessenaar die in het pas opgezette Nederlands elftal speelt. In de voorloper van ons nationale team, het Bondselftal, heeft hij ook gespeeld, net als twee van zijn teamgenoten die meededen in de kampioensstrijd met RAP: Charles Goedvriend en Harry Roqué.

De eerste jaren

Omdat Vitesse al een tijdje de beste club van Gelderland is, komt voorzitter Chris Engelberts eind augustus 1900 met het voorstel om in twee kleuren uit het wapen van de provincie te gaan spelen: geel en zwart. Het idee wordt aangenomen, zodat de Arnhemse clubkleuren blauw-wit komen te vervallen. Aanvankelijk wordt er gekozen voor geblokte geel-zwarte shirts, voor het eerst gedragen in een competitiewedstrijd tegen Go-Ahead uit Wageningen op 25 november 1900.

Zeven jaar later biedt Vitesse-speler Rein van Pallandt, een heuse baron uit Rozendaal, zijn club een nieuwe set van twaalf geel-zwarte shirts aan. Hij kiest echter niet voor geblokte shirts, maar voor smalle, verticale banen en een witte kraag. Volgens de overlevering kocht hij deze uitvoering omdat in het familiewapen van het oude adellijke geslacht Van Pallandt ook geel-zwarte banen voorkomen.

Het eerste elftal van Vitesse speelt begin november 1907 voor het eerst in de geel-zwart gestreepte tenues, thuis tegen De Tubanters (6-0) in de eerste ronde van de Holdert Beker, de voorloper van de KNVB Beker. Baron Rein van Pallandt speelt die middag ook en maakt zelfs een doelpunt in de nieuwe outfit!

1903 Vitesse strijdt opnieuw om landstitel

Na vier moeizame seizoenen wordt Vitesse weer kampioen van de Eerste Klasse Oost. In een beslissingscompetitie met de twee kampioenen uit de westelijke Eerste Klasse spelen de geel-zwarten aan het eind van het seizoen 1902|1903 om het landskampioenschap. Tegenstanders in deze extra competitie zijn HVV uit Den Haag en het Amsterdamse Volharding.

Vitesse wint de eerste wedstrijd, op Klarenbeek tegen Volharding, met 4-2. In weekblad De Sportkroniek staat: “Voor het eerst in haar bestaan mocht Vitesse het genot smaken op haar eigen grond eenen kampioenswedstrijd te spelen en voorzeker met het oog hierop, ook gedeeltelijk aangelokt door het koesterende lentezonnetje, kwam het Arnhemsche publiek in grooten getale naar de kampplaats gestroomd. Het was een alleraardigste aanblik, die bonte rij van toeschouwers. Lichte damestoiletten, afwisselend met de donkere heerenkledingen en hier en daar de kleurige uniformen der militairen.”

De return in Amsterdam verliest Vitesse met 4-1 en ook de wedstrijden tegen HVV gaan verloren. Voor de vierde keer op rij wordt de club uit Den Haag landskampioen. Voor Vitesse zou het hierna tien jaar duren voordat het weer eens aan kampioenswedstrijden mag deelnemen.

Op 26 mei 1912 staat Vitesse als eerste club uit het oosten van het land in de finale van de nationale voetbalbeker. Tegen Haarlem wordt er gestreden om de Holdert Beker, de voorloper van de huidige KNVB Beker. De bekerfinale wordt gespeeld op het neutrale terrein van RAP, op landgoed Oud-Roosenburgh in de Amsterdamse Watergraafsmeer. Er zijn zo’n 4.000 toeschouwers op het duel afgekomen.

Vooral door uitstekend keeperswerk van Vitessenaar Just Göbel verliezen de Arnhemmers met ‘slechts’ 2-0 door twee doelpunten van Martien Houtkooper. In De Telegraaf staat: “De onmogelijkste schoten hield Göbel eruit. Nadat de voorhoede der Roodbroeken ’t eerst geprobeerd had met verre schoten, trachtte zij den international van nabij te passeeren. Niets hielp. Bombardement op bombardement volgde, Göbel hield er alles uit, waardoor het publiek hem voortdurend luide toejuichte.”

Na afloop reikt bondsbestuurder Sam Bronkhorst, tevens scheidsrechter in de finale, de beker uit aan Haarlem. Ook hij blijkt onder de indruk van het prachtige keeperswerk van Just Göbel en brengt bij de prijsuitreiking speciaal een toost uit op de doelman. 

1913 Vitesse en Sparta strijden om landskampioenschap

In 1913 wordt Vitesse eindelijk weer kampioen en speelt het twee wedstrijden om het landskampioenschap. Tegenstander is de westelijke kampioen Sparta uit Rotterdam. De eerste ontmoeting in Arnhem gaat met 1-2 verloren. Maar de Arnhemse aanhang blijft hopen op de eerste landstitel in de clubhistorie en reist daarom massaal af naar de Maasstad. Ruim 1.600 supporters maken de reis, de meesten per trein. Wint Vitesse, dan volgt er een beslissingswedstrijd op neutraal terrein.

Vitesse speelt in Rotterdam een uitstekende wedstrijd en krijgt de beste kansen op een overwinning. Toch weten de Spartanen voor rust twee keer te scoren, terwijl Harry Rodermond hier namens geel-zwart slechts één treffer tegenover kan stellen. In de tweede helft mist Vitesse liefst twee (!) strafschoppen en verprutst het opnieuw de nodige kansen.

Na afloop van de wedstrijd is iedereen het erover eens dat Vitesse eigenlijk een beslissende wedstrijd heeft verdiend. Sparta zet natuurlijk de landstitel niet op het spel, maar gaat wel in op het voorstel om een week later in Arnhem een ‘uitdagingswedstrijd’ te komen spelen. De bekende hoofdredacteur van De Revue der Sporten en Vitessenaar Leo Lauer looft een beker uit voor het winnende team. Je raadt het al: Vitesse wint met 4-1. De veroverde beker staat tegenwoordig in het Home of History.

Vitesse-doelman en recordinternational van de club Just Göbel (1891-1984) stijgt in maart 1913 tot grote hoogte. De Arnhemmer is de absolute uitblinker tijdens de spraakmakende 2-1 overwinning van het Nederlands elftal tegen Engeland. Nog nooit heeft Nederland gewonnen van een elftal uit de bakermat van het voetbal, al gaat het ‘slechts’ om het nationale Engelse amateurteam.

Nederland komt al in de achtste minuut op voorsprong door een doelpunt van Spartaan Huug de Groot, maar nog voor rust maken de Engelsen gelijk. In de tweede helft scoort De Groot opnieuw en mede dankzij fraaie reddingen van Göbel blijft de stand 2-1. Na het laatste fluitsignaal stormen de toeschouwers het veld op, uitzinnig van vreugde. De wedstrijd gaat de boeken in als ‘Het wonder van Houtrust’, naar het speelterrein in Den Haag waar de historische overwinning is behaald. Vanaf dat moment is de doelman van Vitesse overal een nog grotere bezienswaardigheid dan hij al was.

Vanaf het seizoen 2016|2017 draagt de West-tribune van GelreDome tijdens thuiswedstrijden van Vitesse de naam van Just Göbel. Naast zijn 22 interlands wordt hij zo geëerd voor zijn bijzondere carrière bij de club, waarin hij onder andere één bekerfinale en twee keer een eindstrijd om het kampioenschap van Nederland meemaakte.

1914 Op één minuut na kampioen van Nederland

“Vitesse had aan een gelijkspel genoeg en zou zich dan kampioen van Nederland kunnen noemen. Het viel echter heel anders uit. In de eerste helft scoorde Vitesse 1-0. Met deze stand ging de rust in. Na de rust maakte HVV gelijk. Het landskampioenschap lag nog in het bereik van de Arnhemmers. Een minuut voor het einde maakte HVV het winnende doelpunt. Een aanvechtbaar doelpunt vanwege buitenspel. Maar de scheidsrechter wees onverbiddelijk naar het midden. En toen was het gebeurd.”

Tot zover het relaas van oud-Vitessenaar Frits ‘Katje’ Zewald. In de beslissingscompetitie om de landstitel in het seizoen 1913|1914 is hij een van de vaste waarden in het team van trainer John William Sutcliffe. De Engelsman is speciaal ingehuurd om Vitesse eindelijk eens de titel te bezorgen, nu in een eindstrijd met HVV en Willem II. Maar op het allerlaatste moment gaat het dus mis voor Vitesse in de uitwedstrijd tegen HVV uit Den Haag. Al voor het duel is er volgens Zewald door de voetbalbond een beslissing genomen die verkeerd uitpakt voor zijn club: “Tijdens de kampioenscompetitie werd besloten om bij gelijk aantal punten het doelgemiddelde te doen beslissen. Toen kon het gebeuren dat Willem II met 8-0 (hoe is het mogelijk?) van HVV verloor. De zaak was bekeken. HVV was met eenachtste doelgemiddelde kampioen van Nederland.”

Het verdriet onder de Vitesse-supporters is groot. Veel van hen zijn meegereisd naar Den Haag, waaronder de bekende supporter ‘Blikke Willem’. De fietsenmaker uit Klarendal heeft meestal een geel-zwarte paraplu bij zich en steunt zijn team fanatiek langs de zijlijn. Tijdens de kampioenswedstrijden van 1915, tegen Sparta, maakt hij op een slimme manier gebruik van zijn bekendheid: hij laat foto’s van zichzelf nemen met z’n paraplu en verkoopt deze tijdens de supportersreis naar Rotterdam. Op de heenreis mengt hij zich tussen de ongeveer 250 Vitessenaren die per boot naar de Havenstad gaan, terug zit ‘Blikke Willem’ in de speciale supporterstrein.

Na bijna twintig jaar op landgoed Klarenbeek vertrekt Vitesse in september 1915 naar het even verderop gelegen terrein Monnikenhuize. Hier kan aan de Rosendaalseweg, tussen de Bosweg en de Monnikensteeg, op een mooi stuk grond een klein stadion worden aangelegd en is tevens ruimte voor een tweede veld. Het Vitesse-complex krijgt de naam van het al lang verdwenen middeleeuwse klooster Monnikhuizen, dat even verderop stond.

Het hoofdterrein van Vitesse bestaat uit een overdekte, houten zittribune met zo’n 400 plaatsen met aan weerszijden verhoogde staanplaatsen. Langs de rest van het terrein is ook een aantal rijen met staanplekken aangebracht, de zogenoemde ‘tweede rang’. In totaal kunnen zo’n 7.000 à 8.000 toeschouwers op Monnikenhuize naar binnen. Blikvanger is het clubhuis, met buffet en twee kleedlokalen, in de hoek van het terrein aan de kant van de Rosendaalseweg.

De eerste tegenstander van Vitesse op het nieuwe terrein is een selectieteam genaamd Noordelijke Zwaluwen met een aantal spelers van clubs uit het noorden van het land. Het elftal is bij deze gelegenheid aangevuld met geïnterneerde Engelse militairen uit Groningen. Na een 1-3 achterstand knokt Vitesse zich in de tweede helft terug tot 3-3. Het eerste Vitesse-doelpunt op Monnikenhuize is gemaakt door Hendrik Flipse. De aanvaller speelde een paar maanden eerder ook mee tegen Sparta om de officieuze landstitel. Vanwege de mobilisatie van ons leger tijdens de Eerste Wereldoorlog werd dit landskampioenschap, gewonnen door Sparta, niet officieel erkend.

“Men zal ons toegeven, dat er niet weinig moed toebehoort in de bestaande omstandigheden, gedurende deze tijden van papierduurte e.d., over te gaan tot de uitgave van een Clubblad! En toch heeft het Bestuur gemeend, niet langer te moeten dralen, waar dagelijks de behoefte aan een Vereenigingsorgaan sterker werd gevoeld en het gemis daarvan moeilijkheden in talrijken vorm veroorzaakte.” Dit is de begintekst van het eerste nummer van De Vitessenaar, het officiële orgaan van Vitesse, dat kort na de Eerste Wereldoorlog het levenslicht zag. Vanaf februari 1919 kunnen de clubleden maandelijks lezen over alle sportieve ontwikkelingen, de laatste nieuwtjes en belangrijke mededelingen van het bestuur.

In de eerste decennia is er in het blad, dat vanaf 1925 Vitesse Nieuws wordt genoemd, niet alleen aandacht voor het voetbal, maar ook voor de andere bij de club beoefende sporten: cricket (tot 1928) en atletiek. In de kop op de omslag zijn deze sporten dan ook vertegenwoordigd.

In de loop van 1962 verdwijnt Vitesse Nieuws en komt er een gestencild mededelingenblad voor terug. De later van de profs afgescheiden amateurtak Vitesse 1892 heeft later nog een eigen clubblad gehad, terwijl de betaalde tak vanaf de jaren tachtig diverse kranten en magazines heeft uitgegeven om het publiek te informeren over het wel en wee van de club, naast de programmaboekjes die jarenlang bij het stadion te verkrijgen waren.

1900 tot 1920

In het seizoen 1921|1922 degradeert Vitesse voor het eerst in de clubhistorie. Het komt terecht in de Tweede Klasse. Er is de club natuurlijk veel aan gelegen om zo snel mogelijk op het hoogste niveau terug te keren. Zelfs de al gestopte oud-international Just Göbel biedt zijn hulp aan: hij keert na ruim drie jaar terug onder de lat.

Het seizoen verloopt zoals gehoopt en half maart 1923 kan in Nijmegen tegen NEC op de voorlaatste speeldag het kampioenschap worden veiliggesteld. Onder toeziend oog van veel Arnhemse supporters levert een 1-2 overwinning inderdaad de titel in de Tweede Klasse B op.

In de promotiewedstrijden die volgen wordt er afgerekend met Rigtersbleek uit Enschede. Het zijn de laatste wedstrijden van de 31-jarige Göbel, die al jaren last heeft van bijziendheid, maar door zijn enorme ervaring en uitstraling er mede voor heeft gezorgd dat Vitesse na één seizoen weer in de Eerste Klasse actief is.

Vijftien jaar na de eerste bekerfinale staat Vitesse op 19 juni 1927 opnieuw in de eindstrijd. De Arnhemse formatie dringt via overwinningen op achtereenvolgens Watergraafsmeer (9-2), LFC uit Leiden (2-4), het Haagse HBS (3-0), SC Enschede (2-4) en Stormvogels uit IJmuiden (3-2) door tot de finale van de KNVB Beker. VUC uit Den Haag is de tegenstander. Insiders dichten Vitesse een grote kans toe om als eerste oostelijke club de nationale beker te veroveren, vooral omdat de finale op het eigen Monnikenhuize wordt afgewerkt.

Helaas loopt alles anders: VUC wint met 1-3. Breekpunt in de wedstrijd is een gemiste strafschop van de vedette van Vitesse, Jan de Natris. Normaal gesproken neemt de snelle rechtsbuiten niet eens de penalty’s. Aanvoerder Zeger Vaags geeft de ex-speler van Ajax echter toch de bal, die hij vervolgens zwak inschiet.

Op het moment van de strafschop, kort na rust, staat het nog 1-1 door doelpunten van Piet van Bochove namens Vitesse en Jelle Dill van VUC. Daarna lopen de Hagenaars uit tot 1-3 via Koos Klein – nog geen minuut na de gemiste elfmeter – en nogmaals Dill.

1929 Jan Dommering, topscorer aller tijden van Vitesse

Onder de van oorsprong Duitse hoofdtrainer Heinrich ‘Pappie’ Schwarz maakt een aantal latere clubiconen op jonge leeftijd zijn debuut voor Vitesse: Kees Meeuwsen, Johan ‘Bullie’ Ricken en Jan Dommering.

In december 1929 debuteert Jan Dommering op 16-jarige leeftijd in Vitesse 1. Dit gebeurt eigenlijk bij toeval. Het team speelt in Zwolle tegen ZAC, maar komt bij het verzamelen op het treinstation van Arnhem een speler te kort. Jeugdspeler Dommering woont gelukkig pal naast het station, waar zijn vader Jan Dommering senior – een nationaal en internationaal bekend biljarter – hotel-restaurant Bristol bestiert. De jonge spits wordt in allerijl opgetrommeld en scoort die middag zelfs direct bij zijn debuut. Het doelpunt levert Vitesse ook nog eens een punt op: 3-3.

Dommering schopt het in zijn carrière tot in de geschiedenisboeken van Vitesse als clubtopscorer aller tijden. Met 160 competitiedoelpunten heeft hij een ruime voorsprong op John van den Brom (92 treffers), Gerrit Langeler (87), eerdergenoemde Kees Meeuwsen (79) en Henk ‘Charly’ Bosveld (72).

In de jaren dertig van de vorige eeuw heeft Vitesse het regelmatig moeilijk in de Eerste Klasse. In het eerste volledige seizoen in het decennium wordt degradatie op het nippertje voorkomen, maar in 1935 gaat het alsnog mis. Trainer Schwarz probeert een nieuw tactisch systeem uit, vooruitlopend op het naderende carrière-einde van routinier Jo Hendriks. De positie van centerback wordt in het vervolg door twee spelers ingenomen. Voorin verdwijnt hierdoor een aanvaller, maar komt er – zo is het plan – meer ondersteuning vanuit de as van achter uit. In eerste instantie lijkt het tactische plan goed uit te pakken. In de oefenperiode scoort Vitesse er flink op los, maar in de competitie gaat het minder en minder. Uiteindelijk kan degradatie naar de Tweede Klasse niet meer worden voorkomen.

1920 tot 1940

Tijdens de Tweede Wereldoorlog gaat het voetbal grotendeels door. Vitesse speelt in de Tweede Klasse, maar is een aantal maal dicht bij promotie. Zowel in 1941 als in 1944 worden de Arnhemmers kampioen in hun afdeling, alleen in de promotiecompetities gaat het steeds mis. Een van de grootste concurrenten in die tijd is streekgenoot Rheden, waarmee er heroïsche duels worden uitgevochten.

In het seizoen 1940|1941 is Vitesse samen met PEC uit Zwolle de sterkste in de promotie-/degradatiecompetitie voor één plek in de Eerste Klasse. Omdat beide teams in puntenaantal gelijk zijn geëindigd, is een beslissingswedstrijd noodzakelijk. Op een snikhete zomerdag op het neutrale terrein van Robur et Velocitas in Apeldoorn verliest Vitesse na een 1-0 voorsprong met 1-2. Duizenden supporters zijn vanuit Arnhem naar Apeldoorn gereisd; grotendeels met bussen, maar ook op de fiets. Van de wedstrijd zijn er bewegende beelden bewaard gebleven, die hieronder te bekijken zijn.

In het eerste seizoen na de oorlog neemt Vitesse sportieve wraak op PEC. Opnieuw komen de clubs elkaar tegen in de promotie-/degradatiecompetitie, maar ditmaal zijn de mannen van trainer Gerrit Horsten de sterksten. Na een afwezigheid van ruim tien jaar is Vitesse in 1946 eindelijk weer terug op het hoogste Nederlandse voetbalniveau.

Het gouden jubileum van Vitesse in 1942 valt midden in bezettingstijd. Deze bijzondere mijlpaal wordt op bescheiden wijze gevierd, maar de club slaagt er wel in om zevenvoudig landskampioen Ajax naar Monnikenhuize te halen voor de officiële jubileumwedstrijd op 17 mei. Vitesse verliest met 2-5 met Arnhemse treffers van Nico Westdijk – die een paar maanden eerder negen (!) keer scoorde in één competitiewedstrijd – en Jef Dorpmans.

Maar het meest memorabele moment bij het jubileum vindt voor de wedstrijd plaats. Voorzitter Henk Herberts heeft bedacht dat jeugdspelers zich op het veld zullen opstellen in een V-vorm. Deze ‘V’ staat natuurlijk voor Vitesse, maar stiekem ook voor ‘Vrede’ of ’Victorie’. Het is een stille daad van verzet tegenover onze overheersers die zelfs pal onder hun ogen plaatsvindt: er zaten die middag ook Duitse militairen en hoogwaardigheidsbekleders tussen het publiek.

In de seizoenen 1948|1949 en 1949|1950 speelt Vitesse weer in de Tweede Klasse, maar door een gewonnen beslissingswedstrijd om het kampioenschap tegen TEC uit Tiel plaatsen de Arnhemmers zich in 1950 voor de promotie-/degradatiecompetitie voor één plek in de Eerste Klasse. Door een doelpunt van Wim Hendriks in de derde (!) verlenging in het Nijmeegse Goffertstadion plaatst Vitesse zich voor de eindstrijd.

Tegenstanders zijn Rheden, Quick (Nijmegen) en Tubantia uit het Overijsselse Hengelo. De strijd blijft tot op de allerlaatste speeldag spannend, als de twee kanshebbers Vitesse en Quick elkaar treffen op Monnikenhuize. In een met 12.000 toeschouwers volgepakt stadion wint Vitesse met 3-1 door doelpunten van Frans Bijen en tweemaal Jef Dorpmans, de latere bekende internationale scheidsrechter uit Arnhem. Door de promotie naar de Eerste Klasse sluit de club een periode van 35 jaar op het oude Monnikenhuize succesvol af. Aan de overzijde van de Monnikensteeg staat een fonkelnieuw stadion op de club te wachten: Nieuw Monnikenhuize.

Op 11 juni 1950 wordt nog één keer op het oude terrein gespeeld. Op die dag neemt de legendarische Vitessenaar Kees Meeuwsen na ruim twintig seizoenen in het eerste afscheid. De uitzwaaiwedstrijd tegen Wageningen eindigt in een 3-1 overwinning; uiteraard pikt Meeuwsen een doelpunt mee. De Arnhemmer blijft zich na zijn actieve carrière, die hij overigens later nog met een paar seizoenen verlengd, op allerlei manieren inzetten voor Vitesse. Zo beheert hij jarenlang nauwgezet het clubsecretariaat en is hij redacteur van het cluborgaan Vitesse Nieuws.

Na een bouwtijd van ongeveer zeven maanden is begin september 1950 het nieuwe stadion van Vitesse, Nieuw Monnikenhuize, gereed om in gebruik te worden genomen. Feyenoord komt voor een vriendschappelijk duel naar Arnhem voor de officiële opening. Vitesse wint met 2-1 door doelpunten van Dick Faber, die uit een strafschop de eerste treffer in het stadion maakt, en Epi Jansen.

Voor de openingswedstrijd zijn er de nodige plichtplegingen, zoals een defilé met oud-spelers, ereleden en leden van verdienste en de officiële openingshandeling door burgemeester Chris Matser. Hij is tevens degene die de bal voor het eerst aan het rollen brengt in het nieuwe stadion, waar plek is voor circa 17.000 toeschouwers waarvan 1.650 op een fraaie overdekte zittribune. Bij het onderkomen staat een modern clubgebouw waar zich ook de kleedkamers bevinden. Omdat deze voorzieningen zich op een hoger gelegen deel van het sportpark bevinden, gebruiken de spelers een trap om naar het veld af te dalen. Het is een van de meest markante elementen van Nieuw Monnikenhuize, naast de prachtige ligging tegen de uitlopers van de beboste heuvels van de Veluwezoom.

Na 38 jaar staat Vitesse in 1953 weer eens in de eindstrijd om het landskampioenschap. Net als toen, in 1915, is Sparta een van de tegenstanders. Maar omdat de titel inmiddels tussen vier teams wordt uitgevochten in één onderlinge competitie, zijn ook RCH uit Heemstede en Eindhoven kanshebbers.

Vitesse begint op Nieuw Monnikenhuize tegen Eindhoven. De spectaculaire wedstrijd eindigt voor maar liefst 18.000 toeschouwers in 4-4. Een paar dagen later pakken de Arnhemmers de volle winst bij Sparta (1-2) en gaat het aan de leiding samen met RCH, de volgende tegenstander van Vitesse in een dubbele ontmoeting. Uit deze twee duels wordt slechts één punt gehaald. Blessures bij twee sterkhouders van Vitesse, international Sjaak Alberts en Toon Huiberts, breken het elftal op. De laatste twee wedstrijden gaan fors verloren. RCH mag zich na een spannende eindstrijd met Eindhoven de nieuwe landskampioen noemen.

In de zomer van 1954 wordt het profvoetbal in Nederland ingevoerd. Bij twee verschillende voetbalbonden, de KNVB en de 'wilde' Nederlandse Beroepsvoetbalbond (NBVB), kunnen voetballers voor het eerst in eigen land geld verdienen als semiprof. Vitesse start in september 1954 in een betaald voetbalcompetitie van de KNVB, maar moet dat doen met een zwaar gehavend team, omdat liefst zeven spelers zijn overgestapt naar Beroepsvoetbalclub De Graafschap in Doetinchem. Deze club speelt in de competitie van de NBVB en heeft pas enkele maanden eerder het levenslicht gezien.

De zeven Vitesse-spelers die in juni 1954 overstappen naar De Graafschap zijn de broers Epi en Gerrit Jansen, Wim Hendriks, Karel Weijand, Eddie Hendriks, Dick Faber en Gerrit Kluin. Voetballers die uitkomen in de profcompetitie van de NBVB riskeren overigens een levenslang royement bij de KNVB. Vitessenaar Jan van Voorst is ook benaderd door de Doetinchemmers, maar blijft toch maar in het geel-zwart actief. 

De KNVB heeft zich nog een tijdje fel verzet tegen profvoetbal, maar is eind augustus 1954 alsnog overstag gegaan uit angst voor teruglopende toeschouwersaantallen en een sterk verminderd spelniveau. Vitesse besluit vervolgens ook over te gaan tot het betalen van spelers. Het gaat om de volgende bedragen: 20 gulden per gespeelde wedstrijd als basisspeler, 10 gulden voor de vier reserves en 5 gulden per training (en dat driemaal per week).

De competitie van de NBVB – met naast De Graafschap clubs als Alkmaar '54, Fortuna '54 (Geleen) en BVC Amsterdam – bestaat maar kort. In november 1954 raken de NBVB en de KNVB alsnog met elkaar in gesprek en na een aantal weken onderhandelen, fuseren beide bonden. Alle competities worden stilgelegd en op 28 november starten de nieuwe, gezamenlijke competities onder de vlag van de KNVB. Vitesse komt terecht in de Eerste Klasse C en speelt die dag in De Kuip tegen Feyenoord (2-1 verlies). 

Het eerste seizoen in het profvoetbal lijkt voor Vitesse aanvankelijk op een fiasco uit te lopen. De club die in 1953 nog streed om de landstitel dreigt af te zakken naar het tweede voetbalniveau, omdat het lang slecht presteert in de Eerste Klasse C, ver verwijderd van de posities die recht geven op deelname aan de Hoofdklasse in het seizoen 1955|1956. Alleen de bovenste negen ploegen plaatsen zich voor deze directe voorloper van de Eredivisie.

Dan volgt er een indrukwekkende reeks, waarin Vitesse in zestien duels 24 punten behaalt. In de laatste wedstrijd van het seizoen, op 26 juni 1955, volgt de beloning: door een 3-0 overwinning op Blauw-Wit uit Amsterdam is kwalificatie voor de Hoofdklasse toch een feit.

Het duel met Blauw-Wit wordt door 10.000 toeschouwers op Nieuw Monnikenhuize gevolgd. Zij zien uitblinker Dick van Male als eerste scoren. Op slag van rust kopt Toon Huiberts nummer twee binnen, in de tweede helft scoort de snelle buitenspeler Dik Herberts, waarna de derde Arnhemse treffer op het scorebord kan worden gehesen.

1940 tot 1960

Het Arnhemse profvoetbal zit begin jaren zestig in een flinke dip. Na de kwalificatie voor de Hoofdklasse in 1955 heeft Vitesse zich niet weten te plaatsen voor de Eredivisie, die in 1956 het levenslicht ziet. De geel-zwarten komen terecht in de Eerste Divisie. Het lukt vervolgens maar niet om promotie af te dwingen en terug te keren tussen de voetbalelite.

Ook financieel gaat het niet goed bij Vitesse. De club die tien jaar eerder nog zo ruim bij kas zat heeft intussen fors meer uitgaven dan inkomsten. Vooral de sterk teruggelopen publieke belangstelling heeft de clubkas geen goed gedaan.

In het seizoen 1961|1962 komt hier een grote sportieve tegenslag bij. De KNVB voert versterkte degradatie naar de Tweede Divisie in, omdat het van twee competities naar één liga wil direct onder de Eredivisie. Vitesse moet in de Eerste Divisie A bij de bovenste zes ploegen eindigen om zeker op hetzelfde niveau actief te blijven, maar eindigt als tiende. Na de zomer van 1962 is op Nieuw Monnikenhuize nog slechts Tweede Divisievoetbal te zien.

Vooral door financiële steun van kunstvezelfabrikant AKU lukt het Vitesse om vanaf 1964 een aantal echte versterkingen naar Arnhem te halen. Van andere profclubs komen Chris de Vries (Go-Ahead), Gert van de Weerthof en Bart van Ingen (Wageningen), Eef Eichelsheim (SC Enschede) en goalgetter Hans Verhagen (Blauw-Wit). Het meest spraakmakend is het op fulltime-basis contracteren van de zeer ervaren en populaire doelman Frans de Munck alias ‘De Zwarte Panter’. De flamboyante keeper is de veertig al ruim gepasseerd, maar straalt nog veel klasse uit. Ook komt er een ervaren en in het verleden succesvolle trainer naar Arnhem: de Oostenrijker Joseph ‘Pepi’ Gruber, samen met De Munck in 1958 nog landskampioen met DOS en daarvoor ook al eens een aantal seizoenen bij Vitesse actief.

Na een vierde plek in 1965 worden de geel-zwarten in het seizoen 1965|1966 kampioen in de Tweede Divisie A en is de terugkeer in de Eerste Divisie een feit. Hans Verhagen wordt met 21 doelpunten topscorer, terwijl ook Jan Veenstra (16) en Chris de Vries (15) flink hebben gescoord. Ben Hofs en Henk Vleeming, beiden zeven treffers, doen het eveneens prima in het krachtige team van Vitesse waarmee het Arnhemse publiek zich goed kan identificeren. Routinier en aanvoerder Toon Huiberts, die twee jaar later zou stoppen na zeventien jaar trouwe dienst, en Jan Veenstra zijn de enige twee uit het kampioenselftal die voorheen met Vitesse nog in de Eerste Divisie hebben gespeeld. Voor hen is de terugkeer op dat niveau, half augustus 1966 in de Alkmaarderhout tegen Alkmaar, dus extra speciaal.

In 1971 voetbalt Vitesse voor het eerst in de Eredivisie. Na verschillende seizoenen waarin promotie niet kan worden bereikt, is de derde plaats in de Eerste Divisie in het seizoen 1970|1971 toch voldoende om op het hoogste niveau te gaan spelen. Daar is door een fusie tussen ADO en Holland Sport in FC Den Haag namelijk een plek vrijgekomen. De KNVB heeft even tijd nodig om tot een beslissing te komen wie deze plek zal innemen. Pas begin juni 1971 krijgt voorzitter Arnold van der Louw van Vitesse het verlossende telefoontje van KNVB-secretaris Jan Huijbregts met de mededeling dat de geel-zwarten ‘bij keuze’ zijn gepromoveerd.

Direct wordt door Vitesse een actie opgezet onder de Arnhemse bevolking om het nieuwe spelersfonds van de club aan te vullen. In samenwerking met de supportersvereniging worden er in diverse wijken 25.000 ‘loonzakjes’ verspreid om geld in te zamelen. De gemeente stelt 25 stembussen beschikbaar waar de donaties kunnen worden ingeleverd, te vinden bij de voorverkoopadressen van Vitesse en een aantal banken in de stad. Ook het bedrijfsleven wordt aangespoord om bij te dragen, zodat de club met een zo’n sterk mogelijke selectie de Eredivisie in kan.

De eerste wedstrijd ooit in de Eredivisie speelt Vitesse op 15 augustus 1971 in Amsterdam tegen DWS (1-0 verlies). Een week later is FC Twente de eerste Eredivisie-tegenstander op Nieuw Monnikenhuize. Ook dit duel gaat, met dezelfde cijfers, verloren. Ben Gerritsen is de eerste Vitessenaar die weet te scoren in de Eredivisie. Hij doet dit in de derde wedstrijd van het seizoen, tijdens een 5-1 nederlaag in Deventer tegen Go Ahead Eagles.

Na het eerste, mislukte jaar in de Eredivisie – in 1972 al na één seizoen geëindigd – promoveert Vitesse op 22 mei 1977 als kampioen van de Eerste Divisie. De beslissende wedstrijd eindigt in Stadion Oosterpark tegen FC Groningen in 1-1, voldoende om PEC Zwolle voor te blijven. Vitesse-spits Herman Veenendaal is verantwoordelijk voor de gelijkmaker. ’s Avonds zijn er duizenden Arnhemmers op de been in de binnenstad voor de huldiging van de kampioenen. De spelers en clubofficials worden in open rijtuigen naar het gemeentehuis gebracht voor het officiële gedeelte met burgemeester Roelen. Daarna verschijnen zij op het bordes. Een groep dolenthousiaste supporters springt uit vreugde zelfs in de fontein voor het stadhuis.

In het eerste seizoen na de promotie eindigt Vitesse op een keurige negende plaats in de Eredivisie. Het team van trainer Henk Wullems bestaat uit een mix van ervaren en gedreven spelers, zoals Henk ‘Charly’ Bosveld, Ben Hofs, Roel Zaaijer en Joop Heezen, een uitstekende voorhoede met clubtopscorer Boško Bursać en de snelle buitenspelers Wim Meijers en Herman Gerdsen plus een aantal jeugdige talenten waaronder Peter Boeve en Terry Hendriks.

Het team trakteert het Arnhemse publiek regelmatig op goed spel en bijna altijd op aanstekelijk karaktervoetbal. De topclubs Ajax, Feyenoord, PSV en AZ ’67 komen met knikkende knieën naar Stadion Nieuw Monnikenhuize en spelen hier vaak met moeite gelijk. Beroemd is het zogenoemde ‘Vitesse-kwartiertje’: de spelers gooien in de laatste fase van een wedstrijd nog eens alles op alles om een goed resultaat te halen. Gesteund door een enthousiaste supportersschare lukt dat regelmatig.

In het seizoen 1978|1979 wordt Vitesse veertiende, een jaar later lijken de geel-zwarten zich in eerste instantie opnieuw prima staande te houden in de Eredivisie. Na een sterke seizoenstart vallen de resultaten echter tegen, mede door een paar langdurige blessuregevallen. Er ontstaat een felle strijd tegen degradatie, die Vitesse op de laatste speeldag van het seizoen 1979|1980 verliest. Na een 2-2 gelijkspel bij MVV dalen de Arnhemmers na drie seizoenen op het hoogste niveau weer af naar de Eerste Divisie.

1979 Afscheid van twee grote Vitessenaren

Na afloop van het seizoen 1978|1979 wordt er afscheid genomen van twee grote Vitessenaren: Ben Hofs en Henk ‘Charly’ Bosveld.

Hofs speelt al vanaf 1964 in het eerste elftal en is een echte lieveling van het Arnhemse publiek. De ras-Klarendaller is begonnen als buitenspeler, maar wordt later meestal op het middenveld geposteerd. ‘Bennie’ staat bekend om zijn tomeloze inzet en slaagt er regelmatig in zich zo in zijn directe tegenstander vast te bijten dat deze nauwelijks aan het voetballen komt. De karaktervoetballer reikt tot meer dan 400 wedstrijden en speelt voor het laatst mee in de thuiswedstrijd tegen FC Utrecht (1-1) op 4 juni 1979.

Een week later, op 12 juni, zwaait Henk Bosveld af in een speciaal georganiseerde afscheidswedstrijd tussen Vitesse en een selectie van Nederlandse topspelers op Nieuw Monnikenhuize. ‘Charly’ sluit daarmee zijn prachtige profcarrière af, begonnen in 1959 bij SC Enschede en die via twee periodes bij zowel Sparta – waar hij de KNVB Beker won – als Vitesse eindigt in de stad waar hij intussen een sigarenzaak is begonnen. De technisch en tactisch sterke spelverdeler speelde twee interlands voor het Nederlands elftal en heeft bij Vitesse in 1977 tevens het kampioenschap in de Eerste Divisie op zijn naam kunnen schrijven. Op 6 augustus 1998 overlijdt de geboren Velpenaar op slechts 57-jarige leeftijd. Een paar jaar later wordt hij verkozen tot ‘Vitessenaar van de Eeuw’. Tijdens thuiswedstrijden van Vitesse in GelreDome draagt een tribune zijn naam: de Charly Bosveld-tribune (Oost).

Van 1960 tot 1980

Vitesse speelt alweer een aantal jaren in de Eerste Divisie en presteert steeds slechter. De club belandt in een negatieve spiraal, met sterk teruglopende toeschouwersaantallen en een steeds zwakkere financiële positie. Om met name bedrijfsmatig een nieuwe start te kunnen maken, maar ook om de amateurtak meer ruimte te geven, wordt in 1983 besloten om de club te splitsen. De profs gaan verder als Stichting Betaald Voetbal (SBV) Vitesse en de amateurs onder de naam Vitesse 1892. Aanvankelijk is het de bedoeling om de splitsing al per 1 juli 1983 door te voeren. Omdat de amateurafdeling de voorbereidingsperiode echter te kort vindt, wordt de wijziging een jaar later effectief.

Er gaat wel gelijk een overgangsbestuur aan de slag, onder leiding van Bob Treffers (profs) en Joop Mutgeert (amateurs). Treffers haalt al snel een nieuw bestuurslid binnen: de 34-jarige juwelierszoon Karel Aalbers, supporter van de club en op dat moment onder meer voorzitter van Winkeliersvereniging Kronenburg. Hij heeft tijdens sponsoronderhandelingen met Treffers zoveel indruk gemaakt, dat Vitesse hem graag binnenboord haalt. Per 1 juli 1984 wordt Aalbers zelfs de eerste voorzitter van SBV Vitesse. Het hoogste elftal van amateurvereniging Vitesse 1892, dat voorlopig nog op Sportpak Nieuw Monnikenhuize blijft, begint in de vierde klasse aan een eigen toekomst.

1985  Vitesse op nippertje van ondergang gered

Het eerste jaar als zelfstandig betaald voetbalstichting verloopt dramatisch voor Vitesse. In het seizoen 1984|1985 eindigen de geel-zwarten als voorlaatste in de Eerste Divisie. Maar nog zorgwekkender dan dit sportieve dieptepunt, is de financiële huishouding van de club. Voorzitter Karel Aalbers zegt alleen door te kunnen als de gemeente met 200.000 gulden over de brug komt. Pas dan kan hij toezeggingen uit het bedrijfsleven definitief loskrijgen en verder de boer op om de club gezond te maken en te houden. Komt de gemeentelijke steun er niet, dan dreigt het aanvragen van een faillissement.

Op maandagavond 17 juni 1985 valt de beslissing in de gemeenteraad van Arnhem. Omdat PvdA-raadslid Martin de Graas als enige van zijn fractie vóór het initiatiefvoorstel van de CDA en VVD voor steun aan Vitesse stemt, is er alsnog een krappe meerderheid. Het misschien wel meest zwarte seizoen ooit in de clubhistorie krijgt zo toch nog een positief slot: Vitesse kan door!

Langzaam kruipt Vitesse uit het sportieve en financiële dal, na de redding van de club in 1985. Vooral na de komst van de zeer ervaren trainer Bert Jacobs, ruim twee jaar later, vallen de puzzelstukjes eindelijk in elkaar. Hij weet met een aantal talentvolle spelers, waaronder Edward Sturing, Theo Bos, John van den Brom, Martin Laamers en doelman Raimond van der Gouw, aangevuld met de kwaliteiten en waardevolle ervaring van Frans Thijssen, Jurrie Koolhof en Anne Evers, een geweldig team te smeden. Door vooral van eigen kracht uit te gaan en in een zoveel mogelijk vaste samenstelling te spelen, is Vitesse een lastig te kloppen opponent geworden.

In het seizoen 1988|1989 zijn de geel-zwarten uiteindelijk de beste van de Eerste Divisie. Op 21 mei 1989 wordt in eigen huis tegen Helmond Sport (3-1) eerst promotie naar de Eredivisie veiliggesteld, een week later volgt bij Eindhoven (1-2) het kampioenschap. Uiteraard is er een groot promotiefeest in Arnhem, met een bordesscene op het Duivelshuis, een rondrit over de singels rondom de binnenstad en een geweldig feest op de Korenmarkt. Het zou niet lang duren voordat Bert Jacobs en zijn mannen hier weer een knalfeest kunnen vieren.

1990 Vierde van Nederland én een bekerfinale

Na de terugkeer in de Eredivisie is Vitesse de absolute verrassing van voetballend Nederland. De kenners en ook de geel-zwarte supporters vallen van de ene verbazing in de andere. Al vroeg in het seizoen 1989|1990 wordt op eigen veld gewonnen van Feyenoord (2-1), later stunten de Arnhemmers bij landskampioen PSV met 0-1 en daarna kruipt Vitesse zelfs richting de top dankzij een uitstekende winstpartij op koploper Roda JC: 2-0 voor een dolenthousiast, 12.000-koppig publiek op Nieuw Monnikenhuize.

Vitesse draait het hele seizoen boven in de ranglijst mee. Al morst het hier en daar soms dure punten, de rentree in de Eredivisie blijft een enorm succes. Intussen hebben zelfs drie Vitessenaren hun debuut gemaakt in het Nederlands elftal: Edward Sturing, Martin Laamers en Bart Latuheru. Ook in het bekertoernooi gaat het voortvarend. Op 25 april 1990 staat Vitesse voor het eerst sinds 1927 in de finale, met PSV als tegenstander in De Kuip.

Helaas gaat de beker in een ongelukkige wedstrijd aan de neus van Vitesse voorbij (1-0 verlies, onder toeziend oog van 18.000 geel-zwarte supporters). De vierde plek, en daarmee voor het eerst in de clubhistorie Europees voetbal, wordt wel over de streep getrokken. Het startbewijs voor deelname aan de UEFA Cup, een bijzondere prestatie voor een club die rechtstreeks uit de Eerste Divisie komt, wordt op de laatste speeldag veiliggesteld na een 1-2 overwinning bij FC Utrecht. Opnieuw is het groot feest in Arnhem.

De eerste officiële wedstrijd van Vitesse in een Europees bekertoernooi vindt op 19 september 1990 plaats in Noord-Ierland. Derry City FC, een club die speelt in de competitie van de Republiek Ierland, is de tegenstander. De Europese vuurdoop van Vitesse is memorabel. Vlak voor de wedstrijd ontploft niet ver van Brandywell Stadium een bom, een actie van het Iers Republikeins Leger (IRA) dat een harde strijd voert tegen de Britse machthebbers in het noorden van het eiland.

Toch laten de Arnhemmers zich niet van de wijs brengen. De pas 18-jarige Huub Loeffen maakt na bijna twintig minuten spelen de enige treffer van de wedstrijd. Met een fraai lobje over de doelman schrijft de boomlange spits historie met het eerste Europese doelpunt van Vitesse. In de thuiswedstrijd twee weken later wordt door een doelpuntloos gelijkspel de volgende ronde bereikt. Opnieuw gaat de reis richting het Verenigd Koninkrijk: Dundee United FC is de tegenstander.

Na een 1-0 thuisoverwinning levert Vitesse in Schotland een opzienbarende prestatie door met 0-4 te winnen. In de derde ronde van de UEFA Cup staat een grote naam op het programma: Sporting Clube de Portugal uit Lissabon. In een volgepakt Nieuw Monnikenhuize blijken de Portugezen een maatje te groot: 0-2. Twee weken later, na een 2-1 nederlaag in Estádio José Alvalade, is het allereerste Europese seizoen voor Vitesse voorbij. Het is een debuut waar met enorm veel trots op kan worden teruggekeken.

Eindelijk is het op woensdagavond 25 maart 1998 zover: het revolutionaire, multifunctionele   GelreDome wordt door Vitesse geopend. In de openingswedstrijd tegen NAC (4-1) maakt Dejan ‘DJ Superstar’ Čurović de allereerste officiële treffer op het uitschuifbare veld. Opvallend genoeg is de Serviër ook degene die op 21 december 1997 het laatste competitiedoelpunt op Nieuw Monnikenhuize heeft gemaakt tijdens Vitesse vs FC Twente (2-1).

Op de plek van het oude stadion laat Vitesse prachtige herinneringen achter, zoals bijzondere Europese wedstrijden tegen onder andere KV Mechelen en Real Madrid (1992), Parma AC (1994, het sterrenteam uit Italië verliest in Arnhem zelfs met 1-0) en het Portugese Sporting Clube de Braga. Tegen de laatstgenoemde tegenstander wordt er in september 1997 voor het laatst Europees in het oude stadion gespeeld. Het is een memorabele, maar achteraf gezien ook een dramatische avond, doordat vrijwel in blessuretijd, bij een stand van 2-0, de lichtmasten uitvallen. In de nog resterende speeltijd lijkt bij Vitesse de concentratie verdwenen en weet Braga toch nog een belangrijk uitdoelpunt te noteren, waarna de geel-zwarten in Portugal na een 2-0 nederlaag uit de UEFA Cup worden geknikkerd.

In GelreDome doet Vitesse het uitstekend. Het seizoen 1997|1998 wordt afgesloten met een historische derde plaats in de Eredivisie. Met maar liefst 34 doelpunten wordt de Griekse spits Nikos Machlas topscorer van Europa.

Ook in de jaren erna zijn de Arnhemmers een vaste waarde vlak onder de top van Nederland. Tweemaal wordt op de laatste speeldag kwalificatie voor de voorronde van de Champions League verspeeld. Daarentegen wachten in de eerste paar jaar in GelreDome ook in de UEFA Cup mooie tegenstanders, zoals AEK Athene, Girondins de Bordeaux, Racing Club de Lens en Internazionale. Bij de laatste wedstrijd, in november 2000, zijn 27.500 toeschouwers getuige van de 1-1 einduitslag. Vitesse wordt daardoor slechts op basis van het Italiaanse doelpunt (in Milaan werd het 0-0) uitgeschakeld.

Op 27 januari 1999 nemen twee spelers die heel veel voor Vitesse hebben betekend afscheid van het publiek in een speciaal georganiseerde wedstrijd tegen het Duitse Schalke 04 (1-3): Mister Vitesse Theo Bos en Edward Sturing. Maar liefst 16.000 toeschouwers zijn getuige van het duel waarin de Vitessenaren nog éénmaal de geel-zwarte kleuren verdedigen.

Na vijf minuten in de tweede helft verlaten beide clubiconen onder een daverend applaus voor het laatst als speler het veld. Samen zijn Bos en Sturing goed voor meer dan achthonderd competitieduels in het betaald voetbal, een aantal dat door beiden voor een groot deel op karakter is bereikt. Het applaus maar ook de cadeaus (onder meer een groot schilderij gemaakt door supporters, voor op de promenade van GelreDome) en het spectaculaire vuurwerk zijn welverdiend voor het tweetal dat zich altijd met hart en ziel heeft ingezet voor ‘hun’ club.

Van 1980 tot 2000

Een wedstrijd die in het collectieve geheugen van de Vitesse-supporters gegrift staat, is de return van de tweede ronde van de UEFA Cup tegen Werder Bremen op 14 november 2002. Na de 2-1 thuisoverwinning op de Noord-Duitsers staat Vitesse een zware taak te wachten in het Weserstadion. Daar ontspint zich een wedstrijd waarin de emoties alle kanten op worden geslingerd. Vooral de tweede helft is een ware Europese thriller.

De Arnhemmers lijken flink in de problemen, als Werder Bremen kort na rust op 2-0 komt. Een paar minuten later ziet alles er echter weer heel anders uit: Evgeniy Levchenko schiet een toegekende penalty binnen. Over twee duels staat het dus weer gelijk, maar dan moet Vitesse met tien man verder door een rode kaart voor Aleksandar Ranković. Juist op het moment dat de thuisploeg Vitesse wil gaan belegeren, is daar Gert Claessens die met een enorme uithaal van de rand van het zestienmetergebied de 2-2 maakt. Het wordt nog spannend als de Duitsers een kwartier voor tijd op 3-2 komen, maar Vitesse houdt stand en de absolute ontlading volgt na de gelijkmaker van Emile Mbamba in blessuretijd.

Samen met zo’n 2.500 meegereisde supporters wordt het feest uitbundig gevierd. Het bereiken van de derde ronde van de UEFA Cup – voor het eerst in tien jaar tijd – is een prachtige teamprestatie. In de volgende ronde mag Vitesse het opnemen tegen het roemruchte Liverpool FC, dat helaas te sterk blijkt. Maar ‘Het wonder van Bremen’ neemt niemand ons ooit nog af.

Vanaf het seizoen 2007|2008 staat de thuiswedstrijd rondom de Airborne-herdenkingen in het teken van de geallieerde luchtlandingen en daaropvolgende gevechtshandelingen in Arnhem en omgeving in september 1944. Het eerste initiatief komt van een supporter, waarna Supportersvereniging Vitesse met medewerking van veel enthousiaste vrijwilligers en natuurlijk Vitesse zelf jaarlijks de veteranen eert die in het kader van Operatie Market Garden vochten voor onze vrijheid.

Elke keer weer is er een uitgebreid en vooral indrukwekkend programma in en rond GelreDome: abseilers boven de tribunes, de ‘Pipes and Drums’ op het veld en natuurlijk het hartverwarmende ontvangst van de veteranen die worden uitgenodigd om de wedstrijd bezoeken. Voor hen en alle Vitessenaren is de Airborne-wedstrijd er eentje om naar uit te kijken.

Traditiegetrouw speelt Vitesse de wedstrijd in een speciaal tenue, met de Airborne-kleuren maroonrood en lichtblauw. Ook wordt het shirt voorzien van een badge met de afbeelding van een Pegasus, het symbool van de Britse 1e Luchtlandingsdivisie.

Na roerige jaren met regelmatig teleurstellende sportieve resultaten en opnieuw een reddingsplan in samenwerking met de gemeente (in 2003) komt Vitesse in augustus 2010 als eerste Nederlandse profclub in buitenlandse handen. De 49-jarige Georgiër Merab Jordania wordt grootaandeelhouder, met uitzondering van het zogenoemde ‘gouden aandeel’ dat in handen is van de Stichting Betaald Voetbal “Vitesse-Arnhem”. In dit aandeel zijn onder meer de clubkleuren en Arnhem als speellocatie verankerd.

In oktober 2013 doet Jordania zijn belang over aan de Rus Alexander Chigirinsky, die op zijn beurt in mei 2018 de club verkoopt aan zijn landgenoot Valeriy Oyf. Met steun van de eigenaren spreekt Vitesse tot op de dag van vandaag haar sportieve ambities uit om structureel een rol van betekenis te spelen in de Eredivisie en in het nationale bekertoernooi, mede om via deze routes op regelmatige basis Europees voetbal naar Arnhem te halen.

De Vitesse-supporters hebben er even op moeten wachten, maar na tien jaar is hun club weer actief in Europa. In het seizoen 2011|2012 bemachtigt Vitesse via de play-offs een plek in de tweede voorronde van de Europa League door eerst NEC en, in de finaleronde, RKC Waalwijk te verslaan. De geel-zwarten zijn in de reguliere competitie op de zevende plaats geëindigd.

In juli 2012 maakt Vitesse haar Europese rentree tegen Lokomotiv Plovdiv. De heenwedstrijd in Bulgarije levert een spectaculaire 4-4 op, in GelreDome wordt het karwei afgemaakt: 3-1 door doelpunten van Marco van Ginkel, Patrick van Aanholt en Wilfried Bony. Voor derde voorronde komt het sterke Anzji Machatsjkala uit Rusland uit de koker. Zowel uit als thuis verliest Vitesse met 2-0 van het team dat wordt getraind door Nederlander Guus Hiddink en beschikt over sterspeler Samuel Eto'o. Maar de hernieuwde kennismaking met Europees bekervoetbal smaakt voor Vitesse absoluut naar meer. 

2013  Hoogtepunten en een inktzwarte bladzijde in één seizoen

Het seizoen 2012|2013 is er eentje met hoogtepunten, maar bevat ook een inktzwarte bladzijde in de geschiedenis van Vitesse.

Zo'n twee jaar na de entree van clubeigenaar Merab Jordania groeit het besef dat er in Arnhem iets moois ontstaat. Naast de terugkeer op de Europese velden in de zomer van 2012 mengt Vitesse zich tot ver in het voorjaar van 2013 in de strijd om de landstitel. De geel-zwarten haken uiteindelijk af, maar kwalificeren zich door de vierde plek opnieuw voor de voorronde van de Europa League. Wilfried Bony maakt maar liefst 31 doelpunten en wordt daarmee topscorer in de Eredivisie. Na drie seizoenen FC Twente en een jaartje bij Ajax is clubicoon Theo Janssen in de beginfase van het seizoen teruggekeerd bij Vitesse. Zijn ploeggenoot Marco van Ginkel, eveneens een product uit de eigen jeugdopleiding, maakt in november 2012 zijn debuut in het Nederlands elftal.

Op 8 april 2013 opent Vitesse op Nationaal Sport Centrum Papendal haar prachtige, nieuwe trainingsaccommodatie. De officiële opening wordt verricht door Jordania en de Arnhemse burgemeester Pauline Krikke. Daarna spelen op het hoofdveld talenten van de Vitesse Voetbalacademie een wedstrijdje tegen de oude glorie met namen als Ben Hofs, Chris de Vries, Frans Thijssen en Roberto Straal.

De man die iedereen mist bij de opening is Mister Vitesse Theo Bos. Op 28 februari 2013 is het clubicoon op slechts 47-jarige leeftijd overleden aan de gevolgen van alvleesklierkanker. Een dag na zijn overlijden speelt Vitesse een emotioneel beladen thuiswedstrijd tegen FC Utrecht (2-0). In een hoek bij de Theo Bos-tribune (Zuid) staat een schildersezel met een portret van Theo en een shirt met daarop zijn naam en vaste rugnummer 4. Voor de wedstrijd leggen de spelers van Vitesse hier bloemen, terwijl supporters bij de hoofdingang een eigen gedenkplek creëren vol met bloemen, kaarsen, vlaggen en sjaals. In de vierde minuut van de wedstrijd klinkt er een luid applaus waaraan ook de Utrechtse supporters meedoen, een kippenvelmoment. Zes dagen later wordt in een drukbezocht GelreDome op indrukwekkende wijze afscheid genomen van de oer-Vitessenaar, die tussen 1983 en 1998 in 429 officiële duels in het eerste elftal meespeelde en later jarenlang als trainer bij de club actief was. 

In het jaar waarin Vitesse haar 125-jarig bestaan viert, wordt de eerste grote prijs in de clubgeschiedenis behaald: op zondag 30 april 2017 zijn de Arnhemmers in de finale van de KNVB Beker te sterk voor AZ: 0-2. Hét goudhaantje in De Kuip is Ricky van Wolfswinkel. Hij tekent in de tweede helft voor beide doelpunten en zorgt voor een enorme ontlading bij het geel-zwarte deel van het publiek.

De beker wordt op het veld door oud-speler Dejan Čurović uitgereikt aan Guram Kashia. Een dag later toont de trotse aanvoerder van Vitesse de cup aan een uitzinnige menigte van zeker 20.000 mensen op de Markt in het centrum van Arnhem. Het volksfeest duurt tot in de late uurtjes en laat zien dat Vitesse enorm leeft in de stad.

De kersverse bekerwinnaar mag aan het begin van het seizoen 2017|2018 met landskampioen Feyenoord strijden om de Johan Cruijff Schaal. Helaas komt de tweede nationale prijs niet naar GelreDome; Vitesse verliest na een 1-1 eindstand na 90 minuten de penaltyserie met 4-2.

Een ander gevolg van het winnen van de KNVB Beker is rechtstreekse plaatsing voor de groepsfase van de Europa League. In een poule met SS Lazio uit Italië, het Belgische SV Zulte Waregem en OGC Nice uit Frankrijk eindigt Vitesse met vijf punten op de laatste plaats. De eerste overwinning ooit in het hoofdtoernooi van de Europa League werd op 7 december 2017 behaald in een thuiswedstrijd tegen OGC Nice (1-0).

Van 2000 tot 2020

Vanwege het steeds verder oprukkende coronavirus eindigt het seizoen 2019|2020 abrupt in maart. Er is geen kampioen, geen degradatie en de top-vijf van dat moment krijgt de tickets voor Europees voetbal in het seizoen erop. Vitesse eindigt als zevende en kwalificeert zich dus niet.

Met de Duitse trainer Thomas Letsch komt er in de zomer een nieuw gezicht voor de groep. Hij introduceert met zijn staf een nieuwe speelstijl: ’Vollgasfussball’, grotendeels gebaseerd op kracht, opportunisme en vooral snelheid. Voor Vitesse lijkt het een succesformule die feilloos aansluit bij de spelersgroep. De resultaten in het seizoen 2020|2021 zijn uitstekend, al krijgen de supporters daar live in de stadions nauwelijks is van te zien. Vanwege de beperkingen en lockdowns mogen zij meestal niet toegelaten worden op de tribunes.

Vitesse finisht in het voorjaar van 2021 op een uitstekende vierde plek en bereikt ook nog eens de bekerfinale. In een troosteloze ambiance zonder publiek in de Rotterdamse Kuip gaat de strijd om de KNVB Beker tegen Ajax verloren: 2-1. Het Vitesse-doelpunt wordt gemaakt door Loïs Openda, samen met Armando Broja met tien competitiedoelpunten topscorer van Vitesse.

2021

In het seizoen 2021|2022 zorgt Vitesse in haar vijftiende Europese seizoen voor spektakel in de UEFA Europa Conference League, een nieuwe bekercompetitie van de UEFA. Na het uitschakelen van Dundalk FC uit Ierland en de Belgische topclub RSC Anderlecht in de voorronde, komen de Arnhemmers in de groepsfase tegenover Stade Rennais FC uit Frankrijk, NŠ Mura uit Slovenië en de Engelse grootmacht Tottenham Hotspur FC te staan. Vitesse stunt vooral met een 1-0 thuisoverwinning op de Spurs en een knotsgekke 3-3 in Rennes.

De groepsfase wordt afgesloten met een 3-1 overwinning in Arnhem op NŠ Mura. Maar doordat het duel tussen Tottenham Hotspur en Stade Rennais vanwege perikelen omtrent een corona-uitbraak bij de Londenaren geen doorgang vond, moet Vitesse een tijdje wachten op uitsluitsel van de UEFA over het vervolg. Omdat Tottenham uiteindelijk een reglementair 0-3 verlies krijgt opgelegd, zijn de Arnhemmers voor het eerst in de clubgeschiedenis ook na de winterstop in Europa actief.

In het jaar waarin Vitesse haar 130-jarig bestaan viert, zit er echter nog meer in het vat: SK Rapid Wien uit Oostenrijk is het volgende slachtoffer, waarna in de achtste finale AS Roma wacht. Net als tegen Tottenham Hotspur is GelreDome uitverkocht voor de heenwedstrijd tegen de Romeinen. Hoewel de geel-zwarten de grootste kansen van de avond hebben, eindigt de confrontatie met AS Roma in 0-1. In de return in Stadio Olimpico lijkt Vitesse door een prachtige treffer van Maximilian Wittek – door dit doelpunt met vijf treffers topscorer aller tijden van de club in Europees verband – opnieuw voor een stunt te zorgen. Maar het AS Roma van coach José Mourinho toont zich een typische Italiaanse ploeg: geslepen en effectief. Door een treffer in blessuretijd van Tammy Abraham plaatsen zij zich alsnog voor de kwartfinale. Vitesse kan met trots terugkijken op het geweldige Europese seizoen en mag zich troosten met het feit dat AS Roma uiteindelijk de eerste editie van de Conference League wint.

Clubgeschiedenis

sinds 1892GREPEN UIT DE VITESSE-GESCHIEDENIS